Melk
Welke voedingswaarden heeft melk?
Melk bevat veel verschillende voedingsstoffen, waaronder calcium en vitamine B2 en B12. Het verschilt echter per leeftijdscategorie welke voedingswaarden voor jou belangrijk zijn. Bekijk hier het voedingsadvies voor jouw leeftijdsgroep om te zien welke zuivel en welke hoeveelheid jij dagelijks nodig hebt om de juiste voedingsstoffen binnen te krijgen.
Hoeveel zuivel heb ik nodig?
Halfvolle melk
Melk bevat verschillende goede voedingsstoffen zoals eiwit, vetten, vitamines en calcium.
1 glas van 150 ml bevat de volgende voedingswaarden:
Volle melk
Melk bevat verschillende goede voedingsstoffen zoals eiwit, vetten, vitamines en calcium.
1 glas van 150 ml bevat de volgende voedingswaarden:
Magere melk
Melk bevat verschillende goede voedingsstoffen zoals eiwit, vetten, vitamines en calcium.
1 glas van 150 ml bevat de volgende voedingswaarden:
Over melk
Melk komt van melkkoeien. In Nederland zijn er al eeuwen boeren die koeien houden en melk leveren. Het klimaat en de bodem in ons land zijn namelijk heel geschikt om melkkoeien te houden. Melk en koeien zijn een deel van onze cultuur en ons landschap. Van melk wordt een groot aantal melkproducten gemaakt. Vaak gaat het om kaas, maar ook karnemelk, yoghurt en boter zijn bekende voorbeelden. En ook crème fraîche, ijs, slagroom en vla bijvoorbeeld. Melk staat in de winkel als magere, halfvolle en volle melk. Deze benaming hangt samen met het vetpercentage. Magere melk bevat het minst vet en volle melk het meest.
Is melk gezond?
Voor de meeste mensen is melk een goede en gemakkelijke manier om belangrijke voedingsstoffen binnen te krijgen. Melk zit namelijk boordevol voedingsstoffen, zoals eiwitten en vitamines B2, B12 en calcium. Melk en melkproducten leveren gemiddeld ongeveer 60% van de dagelijkse inname van calcium en 40% van die van vitamine B12. Het vet in melk bevat wel veel verzadigde vetten. Daarom adviseert het Voedingscentrum magere en halfvolle melkproducten te gebruiken. In sommige zuivelproducten zoals vla, pudding en vruchtenyoghurt zit toegevoegd suiker. In deze producten zitten daarom vaak ook meer calorieën.
Magere, halfvolle en volle melk
In melk die rechtstreeks van een koe komt zit gemiddeld ongeveer 4% vet. Omdat niet alle soorten melk in de winkel zoveel vet mogen bevatten, wordt het vet gedeeltelijk uit de melk gehaald. Dit melkvet wordt ‘room’ genoemd. Volle melk bevat circa 3,5% vet, halfvolle melk bestaat voor maximaal 1,5% uit vet en magere melk bevat slechts 0,5% vet.
Lees meerHoe wordt magere en halfvolle melk gemaakt?
Om magere melk (0,5% vet) en halfvolle melk (1,5%) te maken moet meer dan de helft van het oorspronkelijke vetpercentage (4%) uit de melk worden gehaald. Hoe wordt dit gedaan? In de zuivelfabriek wordt melk in grote opslagtanks gepompt. Vervolgens wordt het vetgehalte gestandaardiseerd. In een centrifuge wordt het melkvet van de melk gescheiden.
Dit is een machine waarin de melk snel wordt rondgedraaid. Door de ronddraaiende kracht worden de zwaarste deeltjes uit de melk het verst weggeslingerd. Vervolgens voegen ze het vet weer toe totdat het gewenste vetpercentage is bereikt. Zo krijg je volle, halfvolle of magere melk.
Karnemelk
Karnemelk is een magere melk met een zuurfrisse smaak. In Nederland kennen we twee soorten karnemelk: uit de melkfabriek en van de boer. Bij karnemelk uit de melkfabriek wordt eerst het meeste vet verwijderd uit de melk zodat er magere melk ontstaat. Hieraan worden vervolgens melkzuurbacteriën toegevoegd die de melksuiker (lactose) omzetten in melkzuur. En dat zorgt voor de typische karnemelksmaak.
Boerenkarnemelk ontstaat door het ‘karnen’ van melk. De melk wordt met kracht geroerd waardoor het vet in de melk vrijkomt en samenklontert tot boter. De boerenkarnemelk ‘ontstaat’ vanzelf als de boer boter maakt. Boerenkarnemelk is in dat geval dus een bijproduct van boter.
Hoe wordt melk gemaakt?
In de zuivelfabriek pompen ze melk in grote opslagtanks. In een centrifuge wordt het melkvet van de melk gescheiden.
Dit proces heet standaardiseren. Vervolgens voegen ze het vet weer toe totdat het gewenste vetpercentage is bereikt. Zo krijg je volle, halfvolle of magere melk. De melk wordt verwarmd tot 72 graden om alle schadelijke bacteriën te doden. Dit heet pasteuriseren. Nu kan je de melk langer bewaren!
Vervolgens wordt de melk onder druk door kleine gaatjes geperst. Hierdoor worden vetdeeltjes verkleind en ontstaan er kleinere vetbolletjes. Die vetbolletjes zijn zo klein dat ze niet boven komen drijven. Het vet is daarmee keurig verdeeld en zit overal in de melk. Dit heet homogeniseren.
Hierdoor gaat het vet niet op de melk drijven, zoals bij melk. Het geeft de melk een vollere smaak en een wittere kleur. De melk wordt vervolgens afgekoeld en in een gekoelde opslagtank bewaard. Het is nu klaar om verpakt te worden. Ook na verpakking blijft het gekoeld opgeslagen.
Allergie of intolerant?
Als de diagnose koemelkallergie is gesteld bij jou of je kind, is het belangrijk om de voeding hierop aan te passen en koemelkeiwit te vermijden.
Sommige mensen hebben lactose-intolerantie. Het is in dat geval niet altijd nodig om álle zuivel uit je voeding te schrappen. Zure producten zoals yoghurt, kwark en karnemelk en harde kaas bevatten minder lactose. Tip: Als je die melkproducten verdeelt over de dag komt lactose geleidelijker in de darmen terecht.
Lees meer
Melk bewaar je in de koelkast
Melkproducten bederven na verloop van tijd. Dat gaat sneller bij een hogere temperatuur. Daarom adviseert het Voedingscentrum gepasteuriseerde melkproducten in de koelkast te bewaren. Zorg dat de koelkast op 4°C staat en zet melk of melkproducten na opening of gebruik direct terug in de koelkast. Een uur buiten de koelkast bekort de houdbaarheid met een dag. Op zuivelproducten staat een ‘Tenminste Houdbaar Tot’-datum. Tot en met die datum heeft het product een optimale kwaliteit. Dit betekent niet dat je het ná die datum direct moet weggooien. Mits koel bewaard is melk en yoghurt vaak nog goed, ook als de THT-datum is verlopen. Vertrouw op je zintuigen! Kijk of het er goed uitziet, ruik even en proef of het nog lekker is.
Gezonde en witte tanden beginnen met goede verzorging. Maar krijg je ook witte tanden door melk te drinken? Caro, Kiki en Eva-Marit vroegen het aan Naomi van As en weten nu het antwoord.
Melk die van de boerderij komt gaat naar de melkfabriek. Maar niet alle melk past natuurlijk in één fabriek. Daarom zijn er verschillende fabrieken in Nederland en hebben fabrieken vaak een andere eigenaar. Elke fabriek heeft een andere naam en probeert zoveel mogelijk melk te verkopen. Dat doet de fabrikant onder andere door melk in verschillende soorten verpakking aan te bieden. Veel verpakkingen hebben daarom een andere vorm of een andere kleur. Bovendien wil niet iedereen evenveel melk kopen. De een wil een liter, de ander twee liter en de volgende haalt liever elke dag een halve liter. Daarom zijn er zoveel verschillende pakken met melk.
Als de koe is gemolken moet de melk worden bewaard totdat deze wordt opgehaald door de vrachtwagenchauffeur van de melkfabriek. Daarom heeft elke melkveehouder een koeltank. De melk wordt in de koeltank bewaard op een temperatuur van drie à vier graden. Eens per twee, drie dagen wordt de melk met een speciale tankwagen opgehaald. Dit vervoer noemen we de RMO (Rijdende Melk Ontvangst). Elke keer dat de melk wordt opgehaald, wordt een beetje melk apart gehouden voor onderzoek, dit noemen we een monster. De RMO-chauffeur is hier speciaal voor opgeleid. Hij beoordeelt de melk op geur, kleur en temperatuur. Als de melk volgens de chauffeur niet goed is, gaat ie niet mee in de tankwagen. De monsters worden vervolgens ook nog onderzocht door het onafhankelijke en gespecialiseerde laboratorium Qlip in Zutphen.
Melk komt van de koe en is dus een supervers product. Als je verse producten niet in de koelkast zet, geef je bacteriën en schimmels de kans er in te groeien. En daar wordt melk niet beter van. Daarom: als je melk hebt gebruikt, zet het dan meteen weer terug in de koelkast. En zorg ervoor dat de koelkast op 4 graden staat. Dan blijft een aangebroken pak of fles melk sowieso drie tot vijf dagen goed. Check even de houdbaarheidsdatum op je pak, dan weet je zeker tot wanneer je melk goed is. Laat een pak melk tijdens de lunch dus liever niet een uur op tafel staan. Dat is niet handig. Elk uur buiten de koelkast betekent één dag minder lang houdbaar… Zonde!
Omdat rauwe melk ziekteverwekkende bacteriën kan bevatten wordt rauwe melk vrijwel altijd gepasteuriseerd tijdens het verwerkingsproces. Tijdens het pasteuriseren worden de eventuele schadelijke bacteriën vernietigd door de melk kort te verhitten tot een temperatuur van 72°C. Ook kan melk gesteriliseerd worden, in dat geval wordt de melk tot boven de 100°C verhit, waardoor de melk uiteindelijk ook langer houdbaar blijft.
De melk die wij in de supermarkt kopen wordt uiteraard niet zomaar in een fabriek gemaakt, maar door de koe via de melkklieren in haar uier. Oorspronkelijk is deze melk bedoeld om haar kalfjes te voeden, maar melkboeren zorgen ervoor dat ook wij hier van kunnen drinken. De boer melkt zijn koeien twee keer per dag. Deze melk wordt vervolgens tijdelijk opgeslagen, waarna de melk twee keer per week wordt opgehaald. De melk wordt dan naar de fabriek gebracht, waar ze er verkoopklare pakken melk, yoghurt, kaas of andere zuivelproducten van maken.
Benieuwd hoe de melk nou uiteindelijk van de koe tot in jouw koelkast terechtkomt? Hier lees je het stap voor stap!
